استاندارد  کمربند ایمنی کار در ارتفاع در ایران

استاندارد ملی ایران برای حفاظت از افرادی که در موقعیت کاری آنها خطر سقوط وجود دارد در سال 1368 مجموعه قوانینی را در خصوص تجهیزات حفاظت فردی در برابر سقوط از ارتفاع، شامل کمربندهای استقرار در محل کار و لنیاردها منتشر کرده است. با این حال، این تجهیزات به تنهایی برای جلوگیری از سقوط کافی نیستند و ممکن است نیاز به استفاده از وسایل کمکی فردی یا گروهی برای حفاظت بیشتر باشد. استفاده ایمن از این تجهیزات به آموزش موثر و رعایت دستورالعمل ها توسط کاربر بستگی دارد.

استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع ایران بر مبنای استاندارد بین المللی DIN EN 358: 1999 تهیه شده است که براساس پیشرفت های علمی و صنعتی تغییر می کنند. بنابراین، استفاده از آخرین نسخه تجدید نظر شده استانداردها ضروری است.

1- قوانین مربوط به کمربندها و لنیاردها در استاندارد ملی

استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع، ابتدا به تعریف اصطلاحات پرکاربرد در این حوزه می پردازد سپس در مورد اصول و استانداردهایی صحبت می کند که باید در طراحی، ساخت و انتخاب متریال رعایت شوند تا این تجهیزات در دماها و شرایط کاری گوناگون عملکردی ایمن را داشته باشند. در دو قسمت انتهایی استاندارد ملی مربوط به کمربندها و لنیاردها نیز در مورد شرایط بهینه تست و آزمون و لزوم درج اطلاعات شناسایی روی بسته بندی و بدنه ابزار مطالبی نوشته شده است.

2- مراجع الزامی (ارجاعات الزامی در استاندارد ملی تجهیزات حفاظت فردی)

دراین استاندارد مواردی که به منابع قانونی و استانداردهای زیر ارجاع داده است جزئی از آن ماده و بند قانونی محسوب می شوند و رعایت آنها الزامی است.

– EN 137:1993: تجهیزات تنفسی خودکفا با مدار باز و هوای فشرده.
– EN 354: لنیاردهای حفاظت در برابر سقوط از ارتفاع.
– EN 361: هارنس کامل برای حفاظت در برابر سقوط.
– EN 362: اتصالات تجهیزات حفاظت در برابر سقوط.
– EN 363: سیستم های توقف سقوط.(فال ارست)
– EN 364:1992: روش های آزمون تجهیزات حفاظت در برابر سقوط.
– EN 365: الزامات عمومی برای دستورالعمل ها و نشانه گذاری.
– EN 892: طناب های دینامیک کوهنوردی.
– EN 12277:1998: هارنس های کوهنوردی.
– ISO 9227: آزمون های خوردگی در جوهای مصنوعی.

3- اصطلاحات و تعاریف

• عناصر اتصال: قسمتی از تجهیزات که بار را تحمل کرده و سایر اجزا را به هم متصل می کند.
• اجزاء: بخشی از سیستم که توسط سازنده به صورت جداگانه عرضه می شود، مانند هارنس ها و لنیاردها. ( به استاندارد EN363 مراجعه شود)
• جزء: یک بخش از اجزاء یا جزئی از یک زیرمجموعه ، مانند طناب ها، بافته ها، اتصالات و بست ها.
• نگهداری: تکنیکی که با استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، از رسیدن کاربر به مناطق خطرناک جلوگیری می کند.
• کمربند: ابزاری که بدن (کمر) را احاطه کرده و برای تثبیت موقعیت و افزایش ایمنی استفاده می شود.
• تثبیت موقعیت: تکنیکی که کاربر را قادر می سازد با استفاده از تجهیزات حفاظت فردی PPE، خود را در موقعیت کاری ثابت نگه دارد و با اطمینان وظایف خود را در ارتفاع انجام دهد.
• لنیاردهای تثبیت موقعیت: ابزاری است که کمربند را به نقطه اتکا یا سازه متصل کرده و از آن برای تثبیت موقعیت استفاده می شود.

  4- الزامات

این بخش از استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع، الزامات کلی مربوط به طراحی و ساخت و عملکرد تجهیزات حفاظت فردی در برابر سقوط از ارتفاع را مشخص می‌ کند. این قوانین در مورد نوع طراحی، مواد اولیه، اتصال‌ دهنده‌ ها و کیفیت عملکرد از نظر استحکام استاتیکی و دینامیکی صحبت می کند تا با رعایت این نکات اطمینان حاصل شود که تجهیزات در شرایط واقعی کار، ایمنی کاربر را تضمین می‌ کنند.

4-1 طراحي وساخت

4- 1- 1-  كمربند ایمنی کار در ارتفاع

4- 1- 1- 1 کمربند باید طوری طراحی شود که کاربر بتواند به راحتی کار خود را انجام دهد و در برابر خطر سقوط ایمن بماند. بست ها و عناصر تنظیم باید در دسترس کاربر باشند و عملکرد موثری داشته باشند.

4- 1- 1- 2  عرض کمربند نباید کمتر از ۳۴ میلی متر باشد و باید قابلیت تنظیم برای تثبیت کاربر را داشته باشد. کمربند باید حداقل یک نقطه اتصال برای اجزای تحمل نیرو داشته باشد. كمربند بايد الزامات عملكرد مشخص شده در 4-2 را برآورده نمايد.

4- 1- 1- 3 بست ها و عناصر تنظیم باید طوری طراحی شوند که پس از بسته شدن، باز یا شل نشوند.

4- 1- 1- 4 امکان بازرسی چشمی کمربند و تمام اجزای آن حتی در صورت یکپارچه بودن با لباس یا هارنس کامل بدن باید فراهم باشد.

4- 1- 1- 5 يك كمربند بدون استحكام با يك تقويت كننده، و با هدف تثبيت موقعيت نبايد كمتر از 08  ميلي -متر پهنا داشته باشد.

4- 1- 1- 6 تقويت كننده هاي خلفي بايد به گونه اي طراحي شوند كه حمايت فيزيكي را براي كاربر بدون محدود نمودن حركت بازوها و پاها ايجاد نمايند. حداقل طول تقويت كننده خلفي بايد05 ميليمتر بزرگتر از نصف كمربند در حداكثر شعاع تنظيمي آن كه توسط سازنده مشخص شده است، باشد. حداقل پهناي تقويت كننده هاي خلفي براي 200 ميليمتر طول به مركزيت ستون فقرات بايد 100 ميليمتر باشد و بايد حداقل 06 ميليمتر براي ساير نقاط باشد.

4- 1- 1- 7 در صورت استفاده از بندهای شانه و پا، استفاده از کمربند نباید مختل شود.

4- 1- 1- 8 وقتي كه كمربندها با ديگر تجهيزات مثلاً هارنس تمام بدن همراه باشد بايد الزامات مشخص شده در بند 4-2 را برآورده نمايند.

4- 1- 2- لنيارد هاي تثبيت موقعيت

4- 1- 2- 1 لنیاردها باید مطابق استاندارد EN354 ساخته شوند و برای اهداف خاصی که سازنده مشخص می کند، استفاده شوند.

4- 1- 2- 2 لنياردهاي تثبيت موقعيت محل كار باید قابلیت تنظیم طول را داشته باشند تا کاربر بتواند به راحتی کار کند و از سقوط جلوگیری شود.

4- 1- 2- 3  لنیاردها باید طوری ساخته شوند که رها شدن غیرارادی آن ها ممکن نباشد. جنس لنياردهاي تثبيت محل كار بايد در انتها طوري باشد كه به هنگام محكم شدن، تنظيم كننده نتواند به طور غير ارادي از لنيارد جدا شود.

4- 1- 2- 4 لنیاردهای تثبیت موقعیت مجهز به ابزار تنظیم طول باید یکی از شرایط زیر را داشته باشند:

الف) از یک طرف، اتصال دائمی به کمربند داشته باشند و از طرف دیگر، دارای یک اتصال‌ دهنده با قابلیت محکم‌ شدن به کمربند باشند.

ب) دارای قابلیت جداشدن باشند، به‌گونه‌ ای که در هر طرف یک اتصال‌ دهنده سازگار با عناصر اتصالی کمربند وجود داشته باشد.

ج) دارای قابلیت جداشدن (و غیر وابسته) باشند، به‌ طوری که یک انتهای لنیارد تثبیت موقعیت قابلیت اتصال به یک نقطه اتکای مطمئن را داشته باشد و ابزار تنظیم طول نیز قابلیت اتصال به کمربند را به‌ طور مستقیم یا توسط لنیاردی با حداکثر طول ۰.۵ متر دارا باشد.

4- 1- 2- 5  لنياردهاي تثبيت موقعيت شرح داده شده در بند 4 -1-2 -4 (الف وب) بايد داراي حداكثر طول 2 متر باشند. لنياردهاي تثبيت موقعيت شرح داده شده در بند 4-1-2 -4 (ج) بايد به منظور آزمون طول 2 متر داشته باشند. اما نبايد حداكثر طول مشخص شده براي آنها آورده شود مگر آن كه سازنده آن را بيان نمايد.

4- 1- 2- 6  بايد امكان بازرسي چشمي تمام اجزاء تركيبي در تثبيت موقعيت باشد.

4- 1- 2- 7 لنيارد تثبيت موقعيت بايد الزامات بند 2-4 را با همان نوع كمربندي كه قراراست با آن بكار رود به هنگام آزمون برآورده نمايد.

4- 1- 3- مواد اولیه

4- 1- 3- 1 بافته‌ ها و الیاف مورد استفاده باید از الیاف نو و دست‌ نخورده یا چندین رشته الیاف مصنوعی مناسب ساخته شوند. حداقل مقاومت چسبندگی الیاف مصنوعی باید ۰.۶ N/tex باشد.

4- 1- 3- 2 رشته‌های مورد استفاده برای دوخت یا بافت باید با مواد دوختنی سازگار بوده و دارای رنگ قابل تشخیص باشند تا بازرسی چشمی را تسهیل کنند.

4- 1- 3- 3  مواد مناسب براي لنياردهاي تثبيت موقعيت كه در شرايط خاص مورد استفاده قرار مي گيرند، بايد توسط سازنده مشخص شود.

4- 1- 3- 4 حداقل نیروی لازم برای شکستن مواد مورد استفاده در لنیاردهای تثبیت موقعیت باید ۴۲ کیلونیوتن (kN) باشد.

4- 1- 4-   اتصال دهنده ها

اتصال دهنده ها بايد مطابق با استاندارد EN362 باشند.

4- 1- 5-  دماي ارتجاعي

تجهیزات مناسب برای محیط‌ های با دمای بالا باید مطابق  استاندارد EN137:1993 آزمایش شوند. پس از برداشتن شعله آزمون، سوختن تجهیزات نباید بیش از ۵ ثانیه ادامه یابد.

4- 2-  عملكرد

عملکرد تجهیزات در شرایط واقعی کار، باید به گونه ای باشد که  ایمنی کاربر را تضمین کنند.

4- 2- 1-  استحكام استاتيكي

4- 2- 1- 1 کمربند باید تحت نیروی استاتیک مشخص‌شده در بند 5-2-1 مورد آزمون واقع شود و بتواند نیروی ۵۱ کیلونیوتن را به مدت ۳ دقیقه بدون رها کردن سیلندر تحمل کند.

4- 2- 1- 2 کمربند یکپارچه با لنیاردهای تثبیت موقعیت باید تحت نیروی استاتیک مشخص‌ شده در بند 5-2-2 قرار گیرد و نیروی ۵۱ کیلونیوتن را به مدت ۳ دقیقه بدون رها کردن سیلندر تحمل کند.

4- 2- 1- 3 لنیاردهای تثبیت موقعیت مجهز به ابزار تنظیم باید تحت نیروی استاتیک مشخص‌شده در بند 5-2-3 قرار گیرند و نیروی ۵۱ کیلونیوتن را به مدت ۳ دقیقه بدون شکست تحمل کنند.

4- 2- 2- استحكام ديناميكي

كمربند و لنياردهاي تثبيت موقعيت بايد با تركيب شرح داده شده در بند 5 -3 آزموده شود، و نبايد اجازه دهند تا آدمك رها شود.

4- 2- 3- مقاومت خوردگي

پس از انجام آزمون مطابق بند 5 -3، هیچ بخش فلزی کمربند و لنیاردهای تثبیت موقعیت نباید خوردگی قابل توجهی نشان دهد که بر عملکرد آن‌ها تأثیر بگذارد.

5- آزمون کنترل استاندارد

آزمون‌ های انجام شده بر روی کمربندها و لنیاردهای تثبیت موقعیت، به‌منظور اطمینان از ایمنی و عملکرد صحیح این تجهیزات در شرایط مختلف کاری طراحی شده اند. این آزمون ها شامل بررسی استحکام استاتیک، استحکام دینامیک، و مقاومت در برابر خوردگی می شوند.

5 -1- تجهيزات آزمون

5 -1-1- دستگاه آزمون: دستگاه آزمون کمربندها و لنیاردهای تثبیت موقعیت باید مطابق الزامات بندهای ۴-1 تا ۴-۷ استاندارد EN364:1992 طراحی شود. این دستگاه باید قابلیت پذیرش یک جرم ۱۰۰ کیلوگرمی را داشته باشد.

5 -2-1- سیلندر: قطر سيلندر ويژه آزمون براي پرهيز از برخورد قلاب كمربند و سيلندر، ممكن است تا حداقل 250 ميلي متر كاهش يابد.

5 -2 – روشهاي آزمون استحكام استاتيكي :

5- 2- 1- کمربند

5- 2- 1- 1- کمربند و سیلندر آزمون باید در دستگاه مخصوص تست قرار گیرند. نیروی مشخص شده، بین سیلندر و اجزای اتصالی کمربند اعمال شده و به مدت ۳ دقیقه نگه داشته شود. در این مدت، باید بررسی شود که آیا سیلندر توسط کمربند رها می شود یا خیر.

5- 2- 1- 2- در صورت تغییر در طراحی یا روش اتصال اجزای کمربند، آزمون باید برای هر نوع اتصال مجدد انجام شود و برای هر آزمون از یک کمربند جدید  استفاده شود.

5- 2- 2-  كمربند يكپارچه با لنياردهاي تثبيت موقعيت

کمربند و لنیاردها باید به‌طور کامل در دستگاه آزمون قرار گیرند. طول قسمت قابل تنظیم لنیارد باید حداقل ۳۰۰ میلی‌متر باشد. نیروی ۵ کیلونیوتن به مدت ۳ دقیقه بین سیلندر و اتصال‌دهنده انتهای آزاد لنیارد اعمال شود. هرگونه حرکت یا لغزش در مواد لنیارد، حتی در قسمت قابل تنظیم، نباید از ۵۰ میلی‌متر تجاوز کند. سپس نیروی ۵۱ کیلونیوتن به مدت ۳ دقیقه اعمال شده و بررسی شود که آیا سیلندر از کمربند یا لنیارد رها می‌شود یا خیر.

5- 2- 3- لنياردهاي تثبيت موقعيت جداشدني با ابزار تنظيم طول

مطابق استاندارد ملی کمربند ایمنی کار در ارتفاع، لنیاردها باید به درستی در دستگاه آزمون قرار گیرند. طول قسمت قابل تنظیم باید حداقل ۳۰۰ میلی‌متر باشد. نیروی ۵ کیلونیوتن به مدت ۳ دقیقه بین قسمت تنظیم طول و اتصال‌دهنده اعمال شود. هرگونه حرکت یا لغزش نباید از ۵۰ میلی‌متر تجاوز کند. سپس نیروی ۵۱ کیلونیوتن به مدت ۳ دقیقه اعمال شده و مقاومت لنیارد بررسی شود که آیا می‌شکند یا خیر.

5 -3- استحكام دینامیكي :

5-3- 1- كليات

5-3- 1- 1 اگر کمربند بدون لنیارد آزموده شود، از طناب کوهنوردی با قطر ۱۱ میلی‌متر مطابق استاندارد EN892 استفاده شود. همچنین اگر کمربند یکپارچه با لنیارد مورد آزمایش قرار بگیرد باید طول لنیارد یک متر باشد.

5-3- 1- 2 در صورت تغییر در طراحی یا روش اتصال اجزای کمربند، آزمون باید برای هر نوع اتصال تکرار شود.  

5-3- 1- 3 اگر لنیاردها بدون کمربند تست شوند، از یک کمربند متصل به آدمک ۱۰۰ کیلوگرمی استفاده شود.

5 -4- روش آزمون

کمربند به آدمک متصل شده و لنیارد یا طناب کوهنوردی به اتصال دهنده کمربند وصل شود.مطابق استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع  طول لنیارد یا طناب باید ۰.۵ ± ۱ متر تنظیم شود. آدمک از نقطه اتصال آویزان شده و به طور آزاد از ارتفاع یک متر رها شود. حالا رها شدن یا نشدن آدمک از کمربند مورد بررسی قرار می گیرد.

5 -5- مقاومت خوردگي

نمونه ها باید به مدت ۴۲ ساعت در معرض آزمون مه نمکی خنثی مطابق استاندارد ISO 9227 قرار گیرند. پس از خشک کردن به مدت یک ساعت، هیچ خوردگی قابل توجهی نباید مشاهده شود. لکه های سفید قابل قبول هستند، به‌شرطی که عملکرد اجزا مختل نشود.

6 اطلاعات ضروری مطابق استاندار ملی PPE

مطابق استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع سازنده باید از طریق درج و نشانه گذاری نحوه استفاده، تمیز کردن، نگهداری، محدودیت در بکارگیری، نام تجاری سازنده، شماره استاندارد و … را در اختیار مصرف کننده قرار دهد.

6 -1- اطلاعات ارائه شده توسط سازنده

سازنده باید اطلاعات زیر را ارائه دهد

– روش صحیح بستن کمربند.
– نیاز به بازرسی منظم بست ها و اجزای تنظیم.
– شناسایی اجزای اتصالی و روش صحیح استفاده از آن ها.
– هشدار درباره عدم مناسب بودن این تجهیزات برای مهار سقوط و نیاز به استفاده از سیستم های اضافی مانند تور ایمنی.
– راهنمایی برای تنظیم لنیاردها به گونه ای که نقطه اتکا در سطح یا بالای کمر قرار گیرد.
– محدودیت های مواد و شرایط محیطی مانند دما، عوامل شیمیایی، و تابش فرابنفش.
– دستورالعمل های تمیزکردن و ضدعفونی کردن محصول.
– نحوه نگهداری و انتقال تجهیزات.
– شرح علامت گذاری ها و نیاز به بازرسی کامل قبل از استفاده.

6 -2- نشانه گذاری

نشانه گذاری کمربندها و لنیاردها باید مطابق استاندارد EN365 باشد و شامل علامت تجاری سازنده، شماره مرجع، و شماره استاندارد باشد.

6 -3- بسته بندی

طبق استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع هر کمربند و لنیارد باید در بسته بندی ضد رطوبت و مناسب عرضه شود.

نتیجه گیری

قوانینی که در سطوح بین المللی و داخل ایران با عنوان استاندارد کمربند ایمنی کار در ارتفاع تدوین شده اند، روی اصول ساخت، چگونگی انجام آزمون های کیفیت و آموزش نیرو ها تاکید دارند. شرکت ایمن آفرینان ارتفاع نیز به عنوان ارائه دهنده خدمات طراحی و نصب لایف لاین، تور ایمنی و کاربا طناب و همچنین فروش تجهیزات کار در ارتفاع مثل کلاه ایمنی، کارابین، لایف لاین عمودی و … لازم می داند تا تمایی استانداردهای توصیه شده را رعایت نماید و محصولات خود را طبق بالاترین استانداردها تهیه نماید.